poradnia 20 January 2025Problem przemocy seksualnej wobec dzieci – wprowadzenie
Temat pedofilii i przemocy seksualnej wobec dzieci to temat trudny, budzący bardzo wiele skrajnych emocji. Warto jednak przyjrzeć mu się od strony analizy psychologicznych mechanizmów, by dowiedzieć się:
- jakie są rodzaje przemocy seksualnej,
- jak zaczyna się przemoc, jak możemy rozpoznać zachowania seksualne wobec dzieci,
- zrozumieć to, kim jest i jak działa sprawca, ale też co dokładnie dzieje się w samym dziecku uwikłanym w przemocową relację.
Może to bowiem pomóc nam w porę zorientować się o możliwym zagrożeniu naszego własnego dziecka, lub dziecka w naszym otoczeniu. Zaczynając od definicji i informacji podstawowych, idąc za Agnieszką Widerą-Wysoczańską, wybitną psychoterapeutką, specjalistką od psychologiii traumy i przemocy seksualnej:
,,Przemoc seksualna doznawana w dzieciństwieto aktywność seksualna zwierająca postawy, zachowania, słowa, emocje, przez które niedojrzałe rozwojowo, niezdolne do wyrażenia świadomej zgody dziecko (ale również osoby dorosłe, jeżeli dzieje się to wbrew ich woli) jest wciągana przez osobę starszą lub rówieśnika w aktywność seksualną, do której nie jest przygotowana rozwojowo, emocjonalnie, fizycznie, mentalnie”.
W relacji przemocowej, osoba taka jest traktowana przez sprawcę jako przedmiot, służąc zaspokojeniu potrzeb agresora (poczuciu władzy, wartości czy przyjemności seksualnej). Co warte podkreślenia, z perspektywy psychologicznej i prawnej, jakiekolwiek relacje seksualne między dzieckiem i dorosłym są wykorzystaniem seksualnym, z uwagi na fakt, iż dziecko nie może wyrazić świadomej zgody, stając się obiektem eksploatacji i nadużyć dorosłego. Z tego też powodu, każdorazowo to osoba starsza jest odpowiedzialna za dziejącą się przemoc, dziecko nie ponosi tutaj odpowiedzialności za inicjowanie tego typu zachowań, gdyż – co warto dobitnie podkreślić – dziecko nie może uwieść dorosłego.
Rodzaje przemocy seksualnej
Podstawowy podział przemocy seksualnej wobec dziecka dotyczy tego, kto jest sprawcą przemocy. I tak, pierwszym typem jest wewnątrzrodzinna przemoc seksualna, gdy sprawcą jest opiekun dziecka, który ponosi za nie odpowiedzialność (ojciec, matka, dziadek itp.). Wbrew pozorom nie są to przypadki rzadkie – raport Państwowej Komisji ds. Pedoflii z 2021 roku wykazał, że ponad 35% sprawców pedoflii to członkowie rodziny skrzywdzonego dziecka. Wyróżniamy także przemoc zewnątrzrodzinną, gdy sprawcą jest osoba spoza rodziny, ale która zna rodziców i dziecko, stanowiąc dla niego pewien autorytet, np. nauczyciel, trener, przyjaciel rodziny itp.
Ponadto, wyróżniamy przemoc bezpośrednią:
- ostrą (połączoną z penetracją, dotykiem intymnym, czy produkcją pornografii)
- bez bezpośredniego dotyku (np. robienie zdjęć nagiemu dziecku, podglądanie, obnażanie się, stosunek seksualny w obecności dziecka)
- emocjonalną (wulgarne wyzwiska do i w obecności dziecka. seksualne żarty i opowieści niedostosowane do wieku dziecka, seksualne komentarze na temat ciała dziecka)
Jak również przemoc pośrednią, do której należą takie zachowania, jak:
- przyprowadzanie dziecka do sprawcy
- świadome pozwalanie i akceptowanie przemocy wobec dziecka, w celu zaspokojenia własnych potrzeb
- brak reakcji na przemoc wobec dziecka
Sprawcy przemocy seksualnej – kim są?
Podstawowy podział dzieli sprawców na pedofili fiksacyjnych oraz pedofili regresyjnych. Sprawcy fiksacyjni to stereotypowo rozumiani pedofile – posiadają oni parafilię, a więc zaburzenie preferencji seksualnych, w wyniku którego pragną stosunku płciowego z osobą przed lub w tracie okresu pokwitania, zwykle około 13 r.ż. Inaczej ta kwestia wygląda natomiast u sprawców regresyjnych, nie posiadających parafilii wpływającej na ich preferencje seksualne. Ta grupa sprawców najczęściej ma już własne rodziny i dzieci, a zachowania seksualne wobec dzieci pełnią u nich funkcję zastępczą, służącą rozładowaniu napięcia, czy budowaniu poczucia własnej wartości i mocy. Warto więc pamiętać, iż nie każdy sprawca przemocy seksualnej jest pedofilem – u źródła jego przemocowych zachowań mogą leżeć zaburzenia osobowości i problemy psychiczne, problemy w relacjach jak i brak alternatywnych strategii radzenia sobie.
Kim są ofiary?
Najczęściej ofiarami przemocy seksualnej stają się dzieci z grupy ryzyka, celowo wybierane przez sprawców. Są to dzieci samotne, opuszczone, zaniedbane materialnie i emocjonalnie, nieśmiałe, o niskich umiejętnościach społecznych. Najczęściej mają one problemy w relacjach z rodzicami i rówieśnikami, żyjąc w pewnym dystansie i odrzuceniu, przez co sprawcy znacznie łatwiej jest wejść z nimi w bliską relację i uzależnić je od siebie. W grupie ryzyka znajdują się również dzieci już wcześniej skrzywdzone, które doznały już przemocy, w tym przemocy seksualnej, jak również młodzież aspołeczna, popełniająca przestępstwa, nie mająca nad sobą rodzicielskiego nadzoru.
W kolejnym artykule przyjrzymy się sprawcom, odpowiadając na pytanie, czy są jakieś cechy, które łączą wszystkich sprawców przemocy seksualnej, innymi słowy – czy da się stworzyć uniwersalny profil psychologiczny takiego sprawcy? Ponadto, przyjrzymy się mechanizmom i dynamice przemocy seksualnej wobec dzieci, a więc temu, jak niepozornie seksualna przemoc się zaczyna i jakie manipulacje stosuje sprawca, by uwikłać dziecko w zależnościową relację.
