Niemal każdy z nas miał w rodzinie, lub wśród znajomych kogoś, kto przez pewien okres swojego życia zmagał się z zaburzeniami odżywiania. Wśród najczęściej występujących zaburzeń i problemów związanych z odżywianiem możemy wyróżnić ortoreksję, syndrom jedzenia nocnego, uzależnienie od jedzenia, zaburzenie z napadami objadania się, łaknienie spaczone (pica), zaburzenia przeżuwania, czy w końcu, dwa najpowszechniejsze, anoreksję i bulimię. W tym artykule zajmiemy się anoreksją, w kolejnym, który pojawi się za tydzień – bulimią.

Anoreksja, znana również jako jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa) to zaburzenie polegające na celowym ograniczaniu spożywanych pokarmów i kalorii, które w konsekwencji prowadzi do wystąpienia niedostatecznej (dla danego wieku i płci) masy ciała. Jak donoszą statystyki za rok 2017, problem anoreksji może dotyczyć nawet 16 milionów osób na całym świecie, z czego większa część z nich to kobiety.

Jadłowstręt może przyjmować dwie postaci:

  1. Postać ograniczającą (restrykcyjną) związanym z drastycznym ograniczeniem przyjmowania pokarmów, połączonym z intensywnym wysiłkiem fizycznym
  2. Postać z napadami objadania się/przeczyszczaniem, w której mogą występować nieregularne, sporadyczne napady żarłoczności podobne do tych, które stanowią podstawę bulimii. Połączone one są z przeczyszczaniem się, w formie wymiotów, lewatyw lub środków moczopędnych.

Nazwa jadłowstręt bierze się z obecnego w tym zaburzeniu silnego lęku przed zwiększeniem masy ciała. Za lękiem tym idą oczywiście wszelkie zachowania mające nie dopuścić do wzrostu masy ciała, nawet w przypadku, gdy masa ta jest już niedostateczna. Jak to możliwe, że osoby w silnym zaawansowaniu choroby, z naszej perspektywy, będące w stanie przeraźliwego wręcz wyczerpania i wychudzenia, wciąż za wszelką cenę walczą o to, by być jeszcze chudszymi? Wynika to przede wszystkim z występującego u osób z anoreksją zakłócenia postrzegania realnej masy i kształtu własnego ciała – jak również z braku dostrzegania problemu w tym, że ma się niedostateczną masę ciała.

Skąd bierze się anoreksja?

            Podstawowym czynnikiem jest tutaj traktowanie wyglądu własnego ciała jako podstawy samooceny i poczucia własnej wartości. W związku z presją wywieraną przez społeczeństwo i social media na to, jak powinny wyglądać nasze ciała, ogromna część osób czuje, że zupełnie nie przystaje do tych społecznych ideałów. W konsekwencji zaczynają oni negatywnie oceniać swój wygląd, czując niechęć, a nawet nienawiść do własnego ciała, za to, że nie jest takie, jak ,,powinno” być. Bardzo często owa niechęć i rozczarowanie własnym ciałem obecna jest w okresie dorastania, gdyż po pierwsze, to czas największych zmian w ciele, przez które nastolatki czują, że zupełnie tracą kontrolę nad samym sobą, a po drugie – to właśnie adolescenci wystawieni są na ciągłą ocenę i porównywanie się w świecie social mediów, przy równoczesnej ogromnej potrzebie społecznej akceptacji. Oczywiście, niejednokrotnie przyczyny anoreksji leżą również w środowisku i systemie rodzinnym, jak również wielu traumach wyniesionych z okresu dzieciństwa, w których ucierpiało Ja cielesne. Nie-jedzenie może być także wyrazem autonomii. W sytuacji, gdy życie nastolatka w całości jest zależne i kontrolowane przez jego rodziców oraz otoczenie, i nie ma w nim miejsca na jego własną tożsamość, jego własne wybory, głodzenie się jest tym ostatecznym, tragicznym wyrazem kontroli nad chociaż jednym życiowym obszarem.

            To, co charakterystyczne dla osób z anoreksją, to swoiste rozszczepienie, oddzielenie psychiki i ciała. W sytuacji, gdy Ja psychiczne charakteryzuje się niezaspokojoną potrzebą autonomii i kontroli nad własnym życiem, Ja cielesne jest obiektem uprzedmiotowienia, oraz źródłem wszelkich negatywnych doświadczeń i przeszkodą w realizacji celów. Jako, że kontakt z własnym ciałem jest u takich osób zaburzony, nie odbierają one swojego wnętrza poprzez własne doznania, a raczej przez obrazy i reakcje innych osób, z pozycji oceniającego obserwatora.

Trudna relacja z ciałem, wrogość i obcość odczuwana do niego przez osoby z zaburzeniami odżywiania przekłada się niestety również na zachowania autoagresywne. Aż 72% osób z zaburzeniami odżywiania angażuje się także w samouszkodzenia umiarkowane (niesamobójcze – zobacz artykuł: ,,Samouszkodzenia, doświadczanie własnego ciała, cele terapii dla osób okaleczających się”), choć występuje u nich również podwyższone ryzyko zachowań samobójczych. Związek ten jest dwustronny – 54% osób, które dokonują samouszkodzeń, przejawiają także zaburzenia odżywiania.

W trakcie terapii, osoby z jadłowstrętem psychicznym uczą się radzić sobie z negatywnym doświadczaniem ciała. Krok po kroku odzyskują one kontakt z własnym wnętrzem, co prowadzi do zwiększenia satysfakcji płynącej nie z posiadania ciała, a bycia tym ciałem i troszczenia się o nie. Istotna jest tutaj również regulacja emocji i zwiększenie kompetencji i umiejętności do radzenia sobie z negatywnymi emocjami, tak, by wyjść z destrukcyjnego kręgu ruminacji i emocjonalnych kaskad. Końcowy etap terapii polega na wzmocnieniu podmiotowości i poczucia autonomicznej tożsamości osoby, odpowiedzi na pytanie ,,kim jestem?”, ,,co mogę?”, ,,na co w swoim życiu mam wpływ?”.

Poradnia Perspektywa